جدول نکات مهم

بروزرسانی(1404/04/10)

موضوع	پاسخ قانونی
مهلت شکایت	فوراً پس از اطلاع از فریب، بدون تأخیر غیرموجه، در «مدت معقول»
تکلیف مهریه	بسته به نزدیکی و اینکه چه کسی فریب داده باشد (زن یا مرد)
مجازات فریب در ازدواج	حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۲ سال طبق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی
حق فسخ نکاح	در صورت اثبات فریب و با استناد به ماده 1128 قانون مدنی، نکاح قابل فسخ است
اثبات فریب	از طریق اقرار، شهادت شهود، ادله الکترونیکی، نظریه پزشکی قانونی و سایر قرائن
مصادیق فریب	کتمان ازدواج قبلی، دروغ درباره سلامت جسمی، بکارت، شغل، مدرک تحصیلی و…
زمان ارتکاب فریب	فقط اگر قبل از عقد انجام شود جرم فریب در ازدواج محقق می‌شود
امکان شکایت کیفری	در صورت تحقق شرایط ماده 647، شکایت کیفری امکان‌پذیر است.

📞 مشاوره حقوقی با وکیل پایه یک دادگستری، سرکار خانم حمیرا پارسا:
09123666928

وقتی اعتماد قربانی دروغ می‌شود: نگاهی به جرم فریب در ازدواج

فریب (تدلیس) در ازدواج به معنای پنهان کردن عیوب یا ارائه اطلاعات نادرست درباره ویژگی‌های فردی (سلامتی، وضعیت مالی، سوابق خانوادگی و…) است که در صورت آشکار شدن حقیقت، طرف مقابل از ازدواج خودداری می‌کرد.

فریب در ازدواج یکی از مسائل جدی و ریشه‌دار در حقوق خانواده است که می‌تواند منجر به اختلافات شدید و حتی طلاق شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین، پیش از عقد، خود را دارای ویژگی‌هایی مانند تحصیلات عالی، وضعیت مالی مناسب، شغل خاص، تجرد یا سلامت جسمی معرفی می‌کند در حالی که این موارد واقعیت ندارند و طرف مقابل بر اساس همین اطلاعات نادرست به ازدواج رضایت می‌دهد. مطابق ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی، هر یک از زوجین که پیش از عقد با دروغ و فریب، طرف مقابل را به ازدواج ترغیب کند، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. مصادیق فریب تنها محدود به موارد ذکرشده در قانون نیست و هر امر نادرستی که عرف آن را مؤثر در تصمیم‌گیری برای ازدواج بداند، می‌تواند مصداق فریب تلقی شود. حتی سکوت در برابر یک موضوع مهم (مثلاً پنهان کردن ازدواج قبلی) نیز می‌تواند فریب محسوب شود. البته این جرم زمانی قابل انتساب به فرد است که شخصاً یا با تبانی با شخص ثالث مرتکب فریب شده باشد. تحقق جرم فریب منوط به قصد فریب، وجود امر خلاف واقع و وقوع عقد بر مبنای آن است، در غیر این صورت جرم محقق نخواهد شد. از سوی دیگر، قانون‌گذار علاوه بر مجازات حبس، امکان اعمال مجازات‌های تکمیلی یا حتی تخفیف، تعویق و تبدیل مجازات را نیز برای دادگاه در نظر گرفته است. همچنین بر اساس قواعد عمومی عقد نکاح در قانون مدنی، چنانچه فریب موجب خدشه در رضایت طرف مقابل شده باشد، امکان فسخ نکاح نیز وجود دارد. فریب در ازدواج نه‌تنها از منظر کیفری جرم‌انگاری شده، بلکه می‌تواند بنیان عقد را از اساس دچار اشکال و بی‌اعتباری کند.

آثار فریب در ازدواج

حمیرا پارسا وکیل می افزاید: قانون مدنی برای شخص فریب خورده در ازدواج نیز علاوه بر جزای کیفری مقرر در قانون مجازات اسلامی امکان فسخ نکاح را پیش بینی نموده است و از این رهگذر در ماده 1128 خود بیان می دارد:
هرگاه در یکی از دو طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود. خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبایناً بر آن واقع شده باشد.
این حق فسخ از موجبات و علل انحلال ازدواج محسوب می گردد، خواه ازدواج دائم باشد خواه موقت. این حق فسخ و نیز اعمال آن که بر مبنای جلوگیری از زیان همسری است که حق فسخ برای او شناخته شده است، همانند قاعده با هر لفظ یا فعلی واقع می شود، لذا اعمال آن نیازمند به رعایت تشریفات خاصی از جمله رعایت تشریفات طلاق نمی باشد. علاوه آنکه برای تحقق فسخ و انحلال نکاح از این طریق، حکم دادگاه نیز شرط نمی باشد. بنابراین کسی که دارای حق فسخ می باشد (حسب مورد زوج یا زوجه)، باید اراده خود را بر فسخ به گونه ای اعمال کند. به طور مثال این امکان را خواهد داشت تا از طریق ارسال اظهارنامه رسمی یا پست سفارشی این کار را انجام دهد. البته به منظور آنکه بتواند انحلال نکاح را در دفتر رسمی و در شناسنامه خود به ثبت برساند و نیز برای حل اختلاف که اغلب در این گونه موارد پیش می آید رجوع به دادگاه لازم می شود. این درحالی است که اعمال حق فسخ ناشی از تدلیس در ازدواج فوری می باشد، بنابراین اعمال این حق بدون رعایت فوریت آن واجد آثار قانونی نخواهد بود.
از دیگر آثار فریب در ازدواج توسط زوجه، می توان به وضعیت مهریه زوجه اشاره کرد، با این توضیح که حق رجوع شوهر به زن تدلیس کننده صرفاً برای پس گرفتن مهر المسمی می باشد. به استثنای آنچه می تواند حداقل مهر باشد که این مقدار به لحاظ وقوع نزدیکی از آن زن خواهد بود.
از دیگر آثار فریب در ازدواج توسط هر یک از طرفین می توان به امکان مطالبه خسارت اشاره نمود. به عبارتی دیگر هرگاه نکاح ناشی از تدلیس باشد، فریب خورده می تواند طبق قواعد مسئولیت مدنی از تدلیس کننده مطالبه خسارت کند، اعم از آنکه تدلیس کننده یکی از زوجین باشد یا شخص ثالث و نیز فارغ از آنکه همسر فریب خورده از حق فسخ خود استفاده کند یا خیر.

“ازدواج بر پایه فریب، نه تنها پیمانی باطل است، بلکه پیامدهای قانونی سنگینی دارد.”

چگونگی اثبات فریب در ازدواج

برای نظر به اینکه ازدواج سنتی پسندیده و از توصیه های خداوند در قران و پیغمبر اکرم می باشد، زوجینی که قصد پیوند زناشویی با یکدیگر را دارند باید بر پایه صداقت و درستی نسبت به این سنت پسندیده اهتمام ورزند. گاهی متاسفانه در شروع یک زندگی مشترک که بیشتر در لحظه وقوع عقد نکاح رخ می دهد یکی از زوجین از اعتماد طرف مقابل سواستفاده نموده نسبت به پنهانکاری و یا ابراز خلاف واقع اقداماتی را انجام میدهد، ودر طرف مقابل نیز بر پایه صداقت اولیه نسبت به عقد ازدواج اقدام می نمایند غافل از اینکه فریب خورده و دچار چالش قانونی پنهان شده است.

قانونگذار برای رهایی افراد از این چالش قانونی تمهیداتی را اندیشده که یکی از این تمهیدات شکایت فریب در ازدواج در دادسرا و طرح دادخواست فسخ نکاح در دادگاه خانواده می باشد.

برای اثبات فریب در ازدواج این خود فرد می باشد که ادعای فریب در ازدواج را مطرح و به اثبات برساند، که فرد مقابل او را  با دروغ و ادعاهای بی اساس فریب داده است و شما با عدم آگاهی نسبت به واقعیت موضوع و بر مبنای اینکه واقعیت همان است که ایشان می گوید حاضر به ازدواج با او شده اید. برای اثبات این امر شما یا باید به اقرار طرف استناد کنید یا باید از طریق شهادت شهود این موضوع را اثبات نمایید و یا اینکه ادله ای ارائه نمایید که موجب علم قاضی گردد. قاضی با بررسی اوضاع و احوال و ادله شما مانند اظهارات مطلعین، پیامک های ارسالی، پرونده های پزشکی، نظریه پزشکی قانونی و … حسب مورد استفاده می کند و حقیقت امر را آشکار خواهد نمود. برای مثال در پرونده ای زوج مدعی بود که زوجه او را فریب داده و پیش از ازدواج خود را دوشیزه معرفی کرده است در حالی که در عقدنامه عبارت بانو قید شده بود و به همین دلیل شکایت او به نتیجه نرسید. بنابراین باتوجه به اینکه اثبات این امر دشوار است بهتر است مواردی را که برای شما اهمیت دارد در عقدنامه و یا در حضور شهود قید بفرمایید.

1️⃣ مهلت شکایت فریب در ازدواج

🔹 فریب در ازدواج وقتی رخ می‌دهد که یکی از طرفین، با کتمان حقیقت یا دروغ‌گویی درباره‌ی ویژگی‌های اساسی خود، باعث شود طرف مقابل رضایت به ازدواج بدهد (مثلاً دروغ درباره بکارت، بیماری، اعتیاد، سوابق کیفری، نازایی و…).

✅ قانون چه می‌گوید؟
مبنای این شکایت ماده 1128 قانون مدنی و ماده 647 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) است.

🕒 مهلت طرح دعوای فسخ نکاح به دلیل فریب:

• در قانون مدنی، برای فسخ نکاح به دلیل فریب، مهلت خاصی تعیین نشده ولی طبق رویه قضایی، ‌فسخ باید در “مدت معقول پس از آگاهی از فریب” انجام شود.
• یعنی به‌محض اینکه متوجه شدید فریب خورده‌اید، باید بدون تأخیر غیرموجه برای فسخ نکاح اقدام کنید. در غیر این صورت، حق فسخ ممکن است ساقط شود.

2️⃣ تکلیف مهریه در فریب در ازدواج

🔸 فرض: زن یا مردی فریب خورده‌اند و قصد دارند نکاح را فسخ کنند. حالا سؤال این است که اگر زن فریب داده باشد یا فریب خورده باشد، مهریه چه می‌شود؟

✅ اگر زن فریب داده باشد:

• مرد می‌تواند نکاح را فسخ کند.
• در این صورت، اگر رابطه جنسی برقرار نشده باشد، زن مستحق هیچ مهریه‌ای نیست.
• اما اگر رابطه زناشویی انجام شده باشد، زن فقط مستحق نصف مهریه خواهد بود (طبق ماده 1092 قانون مدنی).

✅ اگر زن فریب خورده باشد و نکاح را فسخ کند:

• زن همچنان استحقاق مهریه را دارد (کامل یا نصف، بسته به وقوع نزدیکی).
• حتی اگر مرد فریب داده باشد، زن بابت مهریه دینی بر ذمه مرد دارد.

📌 نکته مهم: در صورت اثبات فریب، امکان مطالبه خسارت و حتی شکایت کیفری نیز وجود دارد.

3️⃣ مجازات فریب در ازدواج

✅ ماده 647 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):

هر یک از زوجین قبل از عقد، خود را به دروغ واجد صفاتی معرفی کند که طرف مقابل بر اساس آن‌ها راضی به ازدواج شده باشد، مرتکب جرم فریب در ازدواج شده است.

📌 مجازات آن:

حبس از 6 ماه تا 2 سال

🔹 برای تحقق این جرم، باید سه شرط وجود داشته باشد:

1. ارائه اطلاعات نادرست یا کتمان واقعیت درباره ویژگی‌های اساسی (مثلاً پاک‌دامنی، سلامت جسمی، نداشتن سوابق کیفری، تحصیلات و…)
2. اثبات اینکه طرف مقابل بر اساس این ادعاها تصمیم به ازدواج گرفته

3. سوءنیت طرف فریب‌دهنده

“فریب در ازدواج، خیانتی است که اولین قربانی آن اعتماد است و آخرین قربانی، انسانیت.”

موارد فسخ نکاح

با استناد به مواد 1121 و 1122 و 1123 قانون مدنی موارد ذیل موجب فسخ نکاح می شود:

• دیوانه بودن زن برای مرد و دیوانه بودن مرد برای زن به شرط عدم آگاهی آنها پیش از عقد حق فسخ ایجاد می کند.
  ب- برخی عیوب در مرد مانند خصا (ناتوانی در باروری)، عنن (ناتوانی در انجام عمل زناشویی) و مقطوع بودن آلت تناسلی به شرط عدم آگاهی زن پیش از عقد برای زن حق فسخ ایجاد می کند. البته دیوانگی و عنن در مرد حتی بعد از عقد هم برای زن حق فسخ ایجاد خواهد کرد.
  2– برخی عیوب در زن مانند:
• قرن :حالتی در آلت تناسلی زن که مانع نزدیکی می شود
• جذام :بیماری پوستی
• برص :پیسی
• افضا :یکی شدن مجرای مقعد و واژن
• زمین گیری و نابینایی از هردو چشم به فرض عدم آگاهی مرد پیش از عقد برای او حق فسخ ایجاد می کند.

همچنین به موجب ماده 1128 اگر مواردی شرط شده باشد و یا عقدی بر طبق آن شرایط واقع شود از موارد فسخ خواهد بود که در ذیل می توان به آنها اشاره کرد: از جمله نداشتن تحصیلات عالیه در مرد یا متاهل بودن مرد می تواند فریب در ازدواج توسط زوج باشد و مواردی مانند عدم بکارت زن یا پنهان کردن ازدواج سابقش می تواند از موارد فریب در ازدواج توسط زوجه تلقی گردد.

موضوع	پاسخ قانونی
مهلت شکایت	فوراً پس از اطلاع از فریب، بدون تأخیر
تکلیف مهریه	بسته به نزدیکی و طرف فریب‌کار
مجازات فریب در ازدواج	6 ماه تا 2 سال حبس

✅ موضوع فریب در ازدواج، هم جنبه کیفری دارد و هم حقوقی (خانواده):

🔹 اگر تمرکز بر شکایت و مجازات فرد فریب‌دهنده باشد:

• موضوع کیفری است و نیاز به وکیل کیفری دارد.
• به استناد ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، جرم محسوب می‌شود.
• مجازات: حبس تعزیری از شش ماه تا دو سال.

👈 بنابراین در صورت تنظیم شکایت کیفری برای فریب در ازدواج، حضور وکیل کیفری توصیه می‌شود.

🔸 اگر تمرکز بر فسخ نکاح، مهریه، خسارت یا طلاق باشد:

• موضوع حقوق خانواده است و نیاز به وکیل خانواده یا وکیل طلاق دارد.
• استناد به مواد ۱۱۲۸، ۱۱۲۱، ۱۱۲۳ و سایر مواد قانون مدنی در خصوص فسخ نکاح.
• رسیدگی در دادگاه خانواده انجام می‌شود.

👈 در این موارد، برای فسخ نکاح، مطالبه خسارت، تعیین مهریه یا طرح دعوای طلاق، به وکیل طلاق یا خانواده نیاز است.

دفتر حقوقی حمیرا پارسا وکیل پایه یک دادگستری آماده مشاوره حقوقی و پاسخگویی به سوالات شما عزیزان می باشد.

09123666928

02188554580