بروزرسانی(1404/03/15)

جدول نکات مهم

موضوع	نکات مهم
سهم‌الارث زوجه در عقد دائم	طبق ماده ۸۶۱ قانون مدنی، زوجه در صورت زنده بودن هنگام فوت شوهر از او ارث می‌برد. اگر فرزند داشته باشند، یک هشتم و اگر فرزند نداشته باشند یک چهارم اموال شوهر به زوجه می‌رسد.
نکته حقوقی مهم	اگر زن، شوهرش را به قتل برساند، از او ارث نمی‌برد (ماده ۸۸۰ قانون مدنی).
مطالبه مهریه از سهم‌الارث شوهر	زن می‌تواند مهریه خود را حتی از سهم‌الارث شوهر در اموال متوفیان دیگر (مثل والدین شوهر) مطالبه کند و برای این منظور باید دادخواست مطالبه مهریه از سهم‌الارث تنظیم کند.
سهم‌الارث زوج پس از فوت زوجه	اگر زوج قبل از زوجه فوت کند و آن‌ها فرزند داشته باشند، یک چهارم و اگر نداشته باشند، نصف اموال زوجه به زوج می‌رسد.
تفاوت سهم‌الارث زوج و زوجه	۱. سهم ارث زوج دو برابر زوجه است. ۲. اگر شوهر تنها وارث زن باشد، تمام اموال زن به او می‌رسد، ولی اگر زن تنها وارث شوهر باشد فقط یک چهارم اموال شوهر به زن می‌رسد. ۳. شوهر از همه اموال زوجه ارث می‌برد، اما زوجه فقط بهای برخی اموال مانند بنا را دریافت می‌کند.
راهکارهای افزایش سهم‌الارث زوجه	زوج می‌تواند تا یک سوم اموال خود را به نفع زوجه در وصیتنامه اختصاص دهد یا ملک را به نام او کند.
مشاوره حقوقی	حمیرا پارسا وکیل پایه یک دادگستری 09123666928

سهم الارث زوجین

میزان ارث زوج و زوجه و نحوه مطالبه مبحثی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. زمانی که فردی این دنیا را ترک می کند، وارثان آن می توانند پس از گرفتن انحصار وراثت ماترک آن فرد را میان خودشان تقسیم کنند که میزان ارث زوج و زوجه و نحوه مطالبه یکی از این موضوع ها می تواند باشد.

میزان ارث زوجه در عقد دائم

وکیل خانواده در این مورد می‌گوید که طبق ماده ی ۸۶۱ قانون مدنی، اگر زنی، شوهرش بمیرد و او در عقد دائم شوهرش بوده و پیش از مرگ همسرش زنده باشد به او ارث خواهد رسید.

وکیل نیز این چنین ادامه می دهد که همچنین ماده ی ۸۸۰ قانون مدنی در مورد این که سهم الارث زوجه چگونه خواهد بود، نکته ای را آورده است که اگر زن، شوهرش را به قتل برساند از او نخواهد برد.

اگر هنگام فوت شوهر، زوج و زوجه دارای فرزند باشند، زوجه فقط یک هشتم از اموال شوهرش را به ارث می برد

اما اگر فرزندی نداشته باشند یک چهارم اموال شوهر، به عنوان ارث به زن خواهد رسید. 

وکیل خانواده شرح می دهد که : در گذشته در ماده ی ۹۴۶ قانون مدنی، زن فقط از اموال منقول شوهر ارث می برد و از دارایی های دیگر مانند زمین و ساختمان چیزی به عنوان ارث به زن نمی رسید اما بعد از ۷۰ سال قانونی در مجلس هشتم به تثبیت رسید و آن قانون این گونه بود که زن، بعد از مرگ زوج اگر فرزندی داشته باشد یک هشتم از اموال شوهرش (هم اموال منقول و هم دارایی های دیگر) را به ارث خواهد برد.

طبق قانون اگر شخصی زنی را عقد موقت کند آن زن از او سهم الارثی نمی برد.

اگر زوج و زوجه از هم طلاق رجعی گرفته باشند و در مدت عده، شوهر فوت کند زن می تواند از دارایی های شوهر ارث ببرد.

مطالبه مهریه از سهم‌الارث شوهر

بله، زن می‌تواند مهریه خود را از سهم‌الارث شوهر در ارث والدین یا بستگانش نیز مطالبه کند.

اگر شوهر در زمان حیات خود مهریه زن را پرداخت نکرده باشد و از شخص دیگری (مثلاً والدینش) ارث برده باشد، مهریه زن می‌تواند از سهم‌الارثی که به شوهر رسیده، حتی پس از فوت او، تأمین شود.

در واقع زن به‌عنوان طلبکار شوهر، می‌تواند برای وصول مهریه، به اموال متوفی (اعم از اموال شخصی یا سهم‌الارثش از سایر متوفیان) مراجعه کند.

📌 مثال کاربردی:

فرض کنید پدر شوهر فوت کرده و شوهر شما یک‌سوم خانه پدری را به ارث برده است. اگر مهریه شما هنوز پرداخت نشده، شما می‌توانید آن سهم‌الارث را توقیف کرده و از آن بابت طلب مهریه‌تان را وصول نمایید.

🔍 نکته مهم:

این نوع مطالبه، نیاز به اثبات و طی مراحل قانونی دارد. وکیل شما می‌تواند با تنظیم دادخواست مطالبه مهریه از سهم‌الارث متوفی و معرفی اموال یا سهام ارث، نسبت به توقیف و وصول مهریه اقدام کند.

میزان ارث زوج بعد از فوت زوجه

وکیل در این مورد می گوید که اگر زوج، قبل از زوجه مرحوم شود، چنانچه آنها فرزندی داشته باشند، یک چهارم از اموال زوجه به عنوان سهم الارث به زوج خواهد رسید و اگر آن ها فرزندی نداشته باشند، یک دوم از اموال زوجه به عنوان ارث به زوجه می رسد.

تفاوت های سهم الارث زوج و زوجه در قانون مدنی ایران

1- میزان ارث زوج دو برابر زوجه است. به این معنی که اگر زوج و زوجه فرزندی نداشته باشند، زوج نصف دارایی همسر را به ارث می برد. این در حالی است که زوجه یک چهارم اموال شوهرش را در صورت نداشتن فرزند به ارث می برد و اگر فرزندی داشته باشند شوهر، یک چهارم از ترکه ی زن را به سهم الارث می برد و زوجه نیز یک هشتم اموال شوهرش را وارث می شود.

2- اگر شوهر تنها ارث برنده ی زوجه باشد، تمام اموال زن به او خواهد رسید اما اگر یک زن فقط وارث شوهرش باشد باز هم همان یک چهارم اموال را به ارث می برد و بقیه ی اموال به دولت می رسد.

3- شوهر از همه ی اموال زوجه میتواند ارث ببرد در حالی که زوجه از عین بنا و چیز هایی شبیه این نمی تواند تملک کند و فقط بهای آن ها به او به ارث می رسد. (چنانچه در بالا نیز اشاره کردیم این قانون تغییر کرده است )

در گذشته احکام ارث به گونه ای بود که پس از فوت شوهر، نیاز های اقتصادی زن تا حدی برطرف می شد. از آنجا که زمین و بنا زیاد ارزش اقتصادی نداشتند، آنها را زن به ارث نمی برد اما درخت و چاه که خیلی مهم بودن زن آن ها را به ارث می برد. تفاوت سهم الارث زوج و زوجه از آیه ی ۱۱ سوره ی نسا گرفته شده است. پس در نتیجه امکان تغییر آن در نظام حقوقی اسلامی وجود ندارد.

اما با استفاده از تمهیدات فردی سهم الارث زوجه را می توان بالا برد و یا برابر کرد. همچنین زوج میتواند هنگامی که زنده است در وصیت نامه ی خود، یک سوم اموال خود را به سود همسرش وصیت کند و یا می تواند ملکی را به نام همسرش در بیاورد.

✅ 📝 نمونه دادخواست مطالبه مهریه از سهم‌الارث شوهر

مرجع تقدیم دادخواست:

ریاست محترم دادگاه خانواده / دادگاه عمومی حقوقی شهرستان محل اقامت خوانده

خواهان:

خانم ………، فرزند ………، دارای کد ملی ………، ساکن …………

خوانده:

آقای ………، فرزند ………، دارای کد ملی ………، ساکن …………

خواسته:

مطالبه مهریه از محل سهم‌الارث خوانده (زوج) بابت ماترک مورث (مثلاً پدر یا مادر وی)

دلایل و مستندات:

1. تصویر مصدق سند ازدواج رسمی شماره ……… مورخ ………
2. گواهی انحصار وراثت مورث (مثلاً پدر یا مادر خوانده)
3. استعلام ثبتی اموال به‌ارث‌رسیده
4. شهادت شهود در صورت نیاز
5. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی (مهریه دین ممتاز است)
6. ماده ۲۲۵ و ۲۲۹ قانون مدنی
7. نظریه مشورتی شماره … از اداره حقوقی قوه قضائیه (در مورد مطالبه دین از سهم‌الارث)

شرح دادخواست:

اینجانب به موجب عقدنامه رسمی با خوانده محترم ازدواج دائم داشته و طبق آن مهریه‌ای به مبلغ ……… تعیین گردیده است که متأسفانه تاکنون پرداخت نگردیده و علی‌رغم مراجعات مکرر، از پرداخت آن خودداری می‌نماید.

نظر به اینکه اخیراً پدر/مادر خوانده فوت نموده‌اند و سهم‌الارثی از ماترک به خوانده تعلق گرفته است، و با توجه به اینکه مهریه، دِینی ممتاز محسوب شده و از محل اموال و دارایی‌های زوج قابل استیفا می‌باشد، اینجانب خواهان توقیف سهم‌الارث نام‌برده و استیفای طلب قانونی خود از محل آن هستم.

بنابراین، با تقدیم این دادخواست، صدور حکم به پرداخت مهریه از محل سهم‌الارث خوانده به انضمام کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

با احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضا
تاریخ

📌 ضمائم مطالبه مهریه از ماترک متوفی

• تصویر عقدنامه
• گواهی فوت زوج
• گواهی انحصار وراثت
• استعلام دارایی‌ها و اموال متوفی
• کارت ملی و شناسنامه زوجه

بیشتر بخوانید: مهریه عندالاستطاعه

نتیجه گیری

در پایان، باید گفت که موضوع سهم‌الارث زوجین از مهم‌ترین مباحث حقوق خانواده است که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل دارای پیچیدگی‌های فراوان قانونی و فقهی است. تفاوت‌هایی که در میزان ارث زوج و زوجه وجود دارد، ریشه در مقررات شرعی و قوانین مدنی ایران دارد و برای بسیاری از افراد، به‌ویژه زنان، چالش‌برانگیز است. همان‌طور که وکیل حمیرا پارسا نیز تأکید می‌کند، با آگاهی کامل از قوانین ارث و مراجعه به وکیل مجرب، می‌توان از حقوق قانونی خود به درستی دفاع کرد و در صورت نیاز، حتی از راهکارهایی مانند وصیت یا صلح‌نامه برای تقویت حقوق زوجه بهره برد.

برای آشنایی دقیق‌تر با نحوه تقسیم ارث و محاسبه سهم وراث، می‌توانید به صفحه کامل فرمول تقسیم ارث مراجعه کنید. این منبع به صورت گام‌به‌گام شما را با نحوه تعیین سهم هر یک از وراث، از جمله زوج و زوجه، آشنا می‌کند.