تحصیل مال نامشروع

بروزرسانی (1403/10/9)

تحصیل مال از طریق نامشروع به معنای کسب مال یا دارایی از راه‌های غیرقانونی و برخلاف مقررات قانونی است. این جرم به دلیل آنکه نظم عمومی و اقتصادی جامعه را تهدید می‌کند، در قوانین کیفری بسیاری از کشورها جرم‌انگاری شده است. به طور کلی، تحصیل مال از طریق نامشروع زمانی رخ می‌دهد که فرد یا گروهی با استفاده از اقدامات غیرقانونی، بدون توجه به حقوق دیگران، اقدام به جمع‌آوری مال می‌کنند. این اقدامات ممکن است شامل دور زدن قوانین مالیاتی، سوءاستفاده از اختیارات قانونی، یا حتی استفاده از جعل و تقلب باشد. قانون‌گذار به منظور مقابله با چنین اعمالی، در کنار مجازات‌های کیفری، راهکارهایی را برای بازگرداندن اموال به صاحبان اصلی آن‌ها پیش‌بینی کرده است. درک دقیق این مفهوم به فهم بهتر شرایط و رویه‌های قضایی مرتبط کمک می‌کند.

پیش از پرداختن به شرح کامل رای وحدت رویه در مورد تحصیل مال از طریق نامشروع، باید بدانیم که اشخاصی وجود دارند که اموال خود را از راه غیر قانونی کسب می کنند که به این جرم تحصیل مال نامشروع گفته می شود. در این مقاله رای وحدت رویه در مورد تحصیل مال از طریق نامشروع ما به توضیح بیشتر این جرم و به مجازاتی که این جرم می تواند در پی داشته باشد می پردازیم.

عناصر جرم تحصیل مال نامشروع کدامند؟

وکیل پایه یک این موضوع را اینگونه شرح می دهد که مثل هر جرم دیگری که عناصری دارد، جرم تحصیل مال نامشروع نیز عناصری دارد که می توان این چنین نام برد :

عنصر قانونی و عنصر مادی و عنصر روانی.

شرح عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم تحصیل مال نامشروع فقط در ماده ی ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و کلاهبرداری، مصوب ۱۳۶۴ وجود دارد.

متن ماده به این صورت می باشد :

اگر کسی از شرایط خاصی که به او تفویض می گردد سوء استفاده نماید یا در توزیع کالاهایی که مقرر گشته مرتکب تقلب شود، طریق تحصیل آن مال مشروعیت قانونی نخواهد داشت و شخص مجرم محسوب می گردد و علاوه بر رد اصل مال به مجازات خاص خودش نیز خواهد رسید.

وکیل اینگونه بیان می کند که با توجه به شرح موارد بالا سه عنوان جزایی وجود دارد که با آن ها می توان فرد مرتکب را شناخت و او را مجازات کرد که این سه عنوان را می توان نام برد :

•  سو استفاده کردن از خرید و فروش امتیاز ها
• تقلب کردن در توزیع کالا ها که ضوابط معین دارند
• تحصیل مال

شرح عنصر مادی

هر جرمی نمود بیرونی و خارجی دارد که به آن عنصر مادی هر جرم می گویند.

عنصر مادی جرم را در ۳ عنوان می توان مطرح کرد :

1- رفتار مجرمانه

2- وضعیت لازم جهت مرتکب شدن جرم

3- نتیجه ی به دست آمده از جرم

تحصیل مال از طریق نامشروع

رفتار مجرمانه

وکیل یوسف آباد در این مورد توضیح می دهد که رفتار مجرمانه ی این جرم شامل هر عمل غیر قانونی می باشد مثلا کسی با استفاده از وسایل متقلبانه، مالی را تحصیل می کند، قبل از اینکه به تحصیل مال از طریق نامشروع برسد مشمول کلاهبرداری یا اختلاس شده است.

وضعیت مرتکب شدن جرم

قانون گذار با آوردن عبارتی که در زیر می آوریم خواسته است که به یک جرم انگاری کلی و عام اشاره کند و عبارت این چنین است:

(به طور کلی هر وجهی که تحصیل کند و راه کسب آن مشروعیت قانونی نداشته باشد)

مرتکب جرم

هر شخص حقیقی و یا حقوقی می تواند جرم را مرتکب شود و ویژگی خاصی برای ارتکاب جرم وجود ندارد.

شرح عنصر روانی

عنصر های روانی در جرم تحصیل مال نامشروع دو نوع است: سوء نیت عام و سوء نیت خاص.

شرح سوء نیت عام 

وکیل دادگستری چنین توضیح می دهد که سوء نیت عام حکایت از اراده انجام دهنده ی جرم دارد ؛ یعنی او این کار را از روی سهل انگاری انجام نداده باشد، که اگر از روی اشتباه باشد، جرم تحصیل مال نامشروع واقع نمی گردد.

شرح سوء نیت خاص

وکیل پایه یک در این مورد نیز چنین شرح می دهد که شخص مرتکب قصد داشته باشد که جرم را به نتیجه برساند. به عنوان مثال، اگر متصدی بانک پول را به اشتباه به حساب شخص دیگری غیر از صاحب اصلی حساب واریز کند و شخص ثالث در بازگرداندن پول اکراه داشته باشد و نخواهد باز گرداند، عمل شخص ثالث جرم تحصیل مال نامشروع محسوب نمی گردد.

مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع: پیامدهای قانونی

مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع بسته به نوع جرم، میزان مال کسب‌شده و شرایط ارتکاب جرم متفاوت است. در بسیاری از نظام‌های حقوقی، این جرم معمولاً به حبس و جزای نقدی محکوم می‌شود. در قانون ایران نیز بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر فردی که از طریق اعمال نامشروع اقدام به کسب مال کرده باشد، ممکن است به بازگرداندن مال به مالک اصلی و پرداخت جریمه نقدی معادل ارزش مال محکوم شود. همچنین، در مواردی که جرم به صورت گسترده و سازمان‌یافته انجام شده باشد، مجازات حبس سنگین‌تر و حتی محرومیت از حقوق اجتماعی نیز ممکن است در نظر گرفته شود. هدف قانون‌گذار از این مجازات‌ها، علاوه بر تنبیه مجرم، بازدارندگی برای جلوگیری از تکرار جرم و حمایت از حقوق قربانیان است.

تفاوت تحصیل مال از طریق نامشروع با کلاهبرداری: شباهت‌ها و تفاوت‌ها

اگرچه تحصیل مال از طریق نامشروع و کلاهبرداری در ظاهر مشابه به نظر می‌رسند، اما تفاوت‌های حقوقی و عملی قابل توجهی دارند. در کلاهبرداری، فرد از روش‌های متقلبانه مانند ارائه اطلاعات نادرست یا جلب اعتماد برای فریب دیگران استفاده می‌کند تا مال آن‌ها را به دست آورد. در مقابل، تحصیل مال از طریق نامشروع لزوماً به فریب یا تقلب متکی نیست و می‌تواند شامل هر روشی باشد که قانون آن را نامشروع می‌داند، از جمله سوءاستفاده از مقام یا استفاده از روش‌هایی که به‌طور مستقیم به دیگران آسیب نمی‌رساند اما قوانین را نقض می‌کند.
به‌طور مثال، دریافت وام از بانک با ارائه اسناد جعلی ممکن است به عنوان کلاهبرداری شناخته شود، اما کسب سود غیرقانونی از فعالیت‌های غیرمجاز اقتصادی یا پولشویی به عنوان تحصیل مال از طریق نامشروع دسته‌بندی می‌شود. هر دو مورد در حقوق کیفری جرم محسوب می‌شوند، اما نوع روش، عناصر جرم و پیامدهای قانونی آن‌ها متفاوت است.

بیشتر بخوانید: نمونه رای اخذ ثمن به نرخ روز در صورت مستحق للغیر درآمدن مبیع

نکات مربوط به موضوع جرم تحصیل مال نامشروع

1- وکیل پایه یک دادگستری چنین بیان میکند که در این جرم، باید شخص حقیقی یا حقوقی علیه اموال اشخاص حقیقی و یا اموال اشخاص حقوقی جرمی را مرتکب شود و ضرری به مال غیر وارد کند.

به عنوان مثال اگر شخصی که به خاطر جرم به او ضرر وارد شده است فوت کند، اگر این شخص، وارث داشته باشد، وارث می تواند از مجرم شکایت تحصیل مال نامشروع کند، زیرا او مالک محسوب می شود.

2- وکیل پایه یک چنین ادامه می دهد که راه به دست آوردن مال می بایست نا مشروع باشد؛ یعنی با فریبکاری و کلاهبرداری انجام شده باشد.

لایحه تحصیل مال از طریق نامشروع: راهکارهای قانونی برای جلوگیری از سوءاستفاده

لایحه تحصیل مال از طریق نامشروع یکی از ابزارهای قانونی است که برای مقابله با این نوع جرایم طراحی شده است. این لایحه معمولاً شامل مواد و مقرراتی است که نه‌تنها تعریف دقیق‌تری از جرم ارائه می‌دهد، بلکه راهکارهای حقوقی و کیفری لازم برای جلوگیری و مجازات افراد خاطی را پیش‌بینی می‌کند. در ایران، قانون‌گذاران به دنبال تقویت ابزارهای قانونی برای مبارزه با فساد اقتصادی و تحصیل مال نامشروع بوده‌اند. این لایحه می‌تواند شامل تدابیری مانند شفافیت بیشتر در نقل و انتقالات مالی، تشدید نظارت‌های بانکی و مالیاتی و حتی ایجاد دادگاه‌های ویژه اقتصادی برای رسیدگی سریع‌تر به این جرایم باشد.
لایحه‌های مرتبط با تحصیل مال نامشروع در بسیاری از کشورها به‌منظور هماهنگی بین قوانین داخلی و بین‌المللی نیز تهیه شده‌اند تا با جرایمی مانند پولشویی و فساد اقتصادی مقابله کنند. این لایحه‌ها اغلب نیازمند حمایت و نظارت مداوم برای اطمینان از اثربخشی در کاهش جرایم اقتصادی هستند.

نتیجه‌گیری

تحصیل مال از طریق نامشروع یکی از جرایم اقتصادی مهم است که نه‌تنها به حقوق افراد آسیب می‌زند، بلکه نظم عمومی و اعتماد جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این جرم با سوءاستفاده از قوانین، تقلب و روش‌های غیرقانونی انجام می‌شود و پیامدهای جدی مانند مجازات حبس، جریمه نقدی و بازگرداندن اموال را به دنبال دارد.

برای پیشگیری از وقوع چنین جرایمی، آگاهی از قوانین، شفافیت در معاملات اقتصادی و استفاده از مشاوره حقوقی ضروری است. همچنین، نقش قانون‌گذار در جرم‌انگاری دقیق و ارائه ابزارهای حقوقی مؤثر برای مقابله با این جرم، از اهمیت زیادی برخوردار است. افراد آسیب‌دیده نیز می‌توانند با مراجعه به وکلای با تجربه و تنظیم شکایات قانونی، حقوق خود را پیگیری و احقاق کنند.

با توجه به پیچیدگی‌های این جرم، آشنایی با مفاهیم قانونی و عناصر تشکیل‌دهنده آن به همه افراد کمک می‌کند تا نه‌تنها از افتادن در دام چنین جرایمی اجتناب کنند، بلکه در صورت بروز، بتوانند با راهکارهای قانونی مناسب با آن مقابله کنند.

برای رفع ابهاماتی که درباره ی این موضوع ممکن است در شما وجود داشته باشد، می توانید با یک وکیل در یوسف اباد با تجربه مشورت کنید و به تمام سوالات خود پاسخ بیابید.