مطالبه نفقه

(آپدیت 1403/06/16)

وب سایت حقوقی حمیرا پارسا وکیل پایه یک _ از جمله مطالبی که ذهن بانوان را بعضا درگیر می نماید مفهوم نفقه و مطالبه نفقه است. به گفته وکیل خانواده منظور از نفقه مطابق ماده 1107 قانون مدنی عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نغسان یا مرض ، نفقه مذکور به زوجه دایم ، مطلقه رجعیه و زوجه شخص متوفی در زمان بارداری ( زوجه باردار در عده وفات تعلق می گیرد ) منظور از مطلقه رجعیه زنی است که پس از طلاق قابل رجوع توسط مرد در ایام عده به سر می برد.

بسیاری از مراجعه کنندگان به دفتر وکالت وکیل خانواده بر این باور هستند که شاید مفهوم نفقه فقط بر وجه نقد اطلاق می شود که بر طبق نظر وکیل خانواده این باور غلط است شاید زنی در منزل شوهر به سر می برد و در حال زندگی می باشد.

بنابراین زمانی که زوجین در منزل مشترک به سر می برند ظاهر بر پرداخت نفقه می باشد، زیرا زوجه در مسکنی که مرد اختیار کرده است در حال معیشت می باشد و مرد نیز مایحتاج زندگی را تهیه می کند اماره در این است که مرد نفقه زن را می پردازد.

عقد ازدواج مانند هر توافق و قرارداد دیگری دارای آثار و تبعات مخصوص به خود می باشد. از جمله اینکه به محض وقوع عقد نکاح برای زوجین تعهداتی از قبیل: پرداخت نفقه و مهریه و… پدید می آید، با وقوع عقد نکاح زن ملزم به تمکین و مرد ملزم به پرداخت مخارج زندگی اعم از خوراک و پوشاک و مسکن می باشد. درصورت عدم ایفای هر یک از تعهدات مربوط به زوجین الزامات قانونی وجود خواهد داشت که هریک از طرفین را ملزم به ایفای تعهدات بنماید. عدم پرداخت نفقه مانند سایر تعهدات در صورت عدم ایفا ضمانت اجرای حقوقی کیفری در پی خواهد داشت. در ادامه به توضیحات کامل نفقه می پردازیم:

نفقه چیست؟

نفقه به معنی تأمین هزینه‌های ضروری زندگی است که شامل مسکن، خوراک، پوشاک، و سایر نیازهای اولیه می‌شود. این هزینه‌ها باید توسط شخصی که مسئولیت نفقه‌پردازی را دارد (معمولاً همسر یا والدین) تأمین شود.

نفقه زن

نفقه زن یکی از حقوق مالی است که به موجب قانون، شوهر باید آن را به همسر خود پرداخت کند. این نفقه شامل نیازهای ضروری زندگی زن، مثل مسکن، غذا، پوشاک، دارو و درمان است. نفقه باید به گونه‌ای باشد که شرایط اجتماعی و اقتصادی زن را در نظر بگیرد و شوهر موظف به پرداخت آن است تا زمانی که زن در عقد شوهر و زندگی مشترک باقی بماند. اگر زن از انجام وظایف زناشویی (تمکین) خودداری کند، ممکن است از حق نفقه محروم شود.

نفقه چقدر است؟

میزان نفقه بسته به شرایط مالی و اجتماعی خانواده و همچنین توانایی مالی فرد پرداخت‌کننده تعیین می‌شود. دادگاه با توجه به این عوامل، مبلغ مشخصی را تعیین می‌کند.

مدارک لازم برای درخواست نفقه

برای درخواست نفقه، مدارک زیر معمولاً مورد نیاز است:

1. شناسنامه و کارت ملی
2. عقدنامه یا سند ازدواج

نمونه دادخواست مطالبه نفقه

نمونه دادخواست مطالبه نفقه می‌تواند به این شکل باشد:

ریاست محترم دادگاه خانواده

با سلام،

اینجانب (نام و نام خانوادگی خواهان) به استناد ماده 1106 قانون مدنی، درخواست مطالبه نفقه از همسر/پدر خود (نام و نام خانوادگی خوانده) به دلیل عدم پرداخت نفقه را با جلب نظر کارشناس دارم.

مدارک پیوست شده شامل (ذکر مدارک) است.

خواهشمند است با توجه به شرایط مالی اینجانب و خوانده، حکم به پرداخت نفقه صادر فرمایید.

با احترام،

نام و امضا

مشاوره حقوقی برای تنظیم دادخواست و تنظیم لایحه دقیق‌تر و بهره‌مندی از حقوق قانونی بسیار توصیه می‌شود.

نفقه فرزند

نفقه فرزند شامل هزینه‌های ضروری برای رشد و تربیت فرزندان است. پدر موظف به تأمین این هزینه‌ها است، مگر اینکه به دلایلی مثل عدم توانایی مالی نتواند این کار را انجام دهد، که در این صورت ممکن است مادر یا سرپرست قانونی مسئول تأمین این هزینه‌ها شود.

چگونه نفقه را مطالبه کنم؟

برای مطالبه نفقه، باید مراحلی قانونی را طی کنید که به صورت زیر است:

مشاوره با وکیل یا مشاور حقوقی

اولین گام، مشورت با یک وکیل طلاق یا مشاور حقوقی متخصص در مسائل خانواده است. او می‌تواند شما را با قوانین محلی آشنا کند و بهترین راهکار را برای مطالبه نفقه ارائه دهد. ما در دفتر وکالت حمیرا پارسا وکیل پایه یک دادگستری آماده ارائه مشاوره حقوقی در زمینه نفقه می باشد.

• جمع‌آوری مدارک لازم

برای ارائه دادخواست نفقه به دادگاه، باید مدارک لازم را آماده کنید.

• تنظیم دادخواست مطالبه نفقه

باید یک دادخواست رسمی تنظیم کنید. این دادخواست باید شامل اطلاعات شخصی شما، دلایل مطالبه نفقه، و جزئیات شرایط زندگی و مالی شما و شخصی که باید نفقه را پرداخت کند، باشد.

• ثبت دادخواست در دادگاه

پس از تنظیم دادخواست، باید آن را در دادگاه خانواده ثبت کنید. دادگاه خانواده مسئول رسیدگی به امور مرتبط با نفقه است.

• تشکیل جلسه دادگاه

دادگاه پس از ثبت دادخواست، جلسات رسیدگی را برگزار می‌کند. در این جلسات، طرفین فرصت دارند تا دلایل و مدارک خود را ارائه دهند. دادگاه بر اساس وضعیت مالی و اجتماعی طرفین و مستندات ارائه‌شده، میزان نفقه را تعیین می‌کند.

• صدور حکم دادگاه

بعد از بررسی مدارک و شواهد، دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر می‌کند. این حکم می‌تواند شامل نفقه گذشته و آینده باشد.

• اجرای حکم

در صورتی که شخص موظف به پرداخت نفقه از انجام آن خودداری کند، می‌توانید درخواست اجرای حکم و توقیف اموال وی را از دادگاه بگیرید تا از حقوق خود بهره‌مند شوید.

اگر شخص نفقه‌دهنده همچنان از پرداخت نفقه امتناع ورزد، امکان پیگیری حقوقی و اعمال محدودیت‌های قانونی مثل توقیف اموال، مسدود کردن حساب‌های بانکی یا حتی جلب و بازداشت وجود دارد.

قانون جدید نفقه

تغییرات قانونی در زمینه نفقه ممکن است بسته به کشور و قوانین محلی متفاوت باشد. برای اطلاع از جزئیات آخرین تغییرات در قوانین نفقه، لازم است به مراجع حقوقی محلی یا مشاوران حقوقی مراجعه کنید.

میزان نفقه چطور تعیین می‌شود؟

میزان نفقه به چندین عامل بستگی دارد و توسط دادگاه خانواده تعیین می‌شود. دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی طرفین، نیازهای زن یا فرزند، و توانایی مالی شخصی که موظف به پرداخت نفقه است، مبلغ نفقه را تعیین می‌کند.

همانگونه که در ویکی فقه هم در مورد میزان نفقه آمده است:

نفقه از نظر شرعی، مقدار معینی ندارد.

در ادامه مهمترین عوامل تعیین میزان نفقه توضیح داده می‌شود:

1. وضعیت مالی و اجتماعی زن یا فرزند (نیازهای فردی)

دادگاه نیازهای روزمره زن یا فرزند را بررسی می‌کند. این نیازها شامل موارد زیر است:

• مسکن: هزینه اجاره یا خرید خانه
• پوشاک: خرید لباس و ملزومات
• خوراک: هزینه‌های مربوط به تغذیه و مواد غذایی
• درمان و دارو: هزینه‌های پزشکی و بهداشتی
• سایر نیازهای ضروری: مانند تحصیل برای فرزند

این نیازها بر اساس عرف و موقعیت اجتماعی و اقتصادی زن یا فرزند تعیین می‌شود.

2. وضعیت مالی شوهر یا پدر (توانایی مالی)

توانایی مالی شخصی که باید نفقه را پرداخت کند، عامل مهمی در تعیین میزان نفقه است. دادگاه درآمدها، دارایی‌ها، شغل و اموال شخص را بررسی می‌کند. اگر شوهر یا پدر دارای درآمد بالا و دارایی‌های زیادی باشد، ممکن است نفقه بیشتری تعیین شود.

3. عرف و موقعیت اجتماعی

دادگاه همچنین به شرایط و سطح زندگی زن و شوهر یا فرزند توجه می‌کند. اگر زوجین یا خانواده از طبقه اجتماعی و اقتصادی بالاتری باشند، میزان نفقه به طور معمول بیشتر خواهد بود تا با استانداردهای زندگی آنها سازگار باشد.

4. تورم و شرایط اقتصادی جامعه

گاهی دادگاه‌ها میزان نفقه را با توجه به نرخ تورم و شرایط اقتصادی جامعه تعیین می‌کنند. این موضوع ممکن است بر افزایش یا کاهش نفقه تاثیرگذار باشد.

5. هزینه‌های جاری فرزند

اگر نفقه برای فرزند باشد، هزینه‌های مربوط به تحصیل، آموزش‌های فوق‌برنامه، نیازهای تفریحی و سلامت وی نیز در نظر گرفته می‌شود.

نفقه معوقه

اگر شخص موظف به پرداخت نفقه در گذشته نفقه را پرداخت نکرده باشد، دادگاه می‌تواند علاوه بر نفقه جاری، نفقه معوقه را نیز تعیین و شخص را ملزم به پرداخت آن کند.

کارشناسی توسط کارشناس دادگستری

در برخی موارد، دادگاه برای تعیین دقیق میزان نفقه، از کارشناس دادگستری استفاده می‌کند. کارشناس با بررسی مدارک مالی و نیازهای زن یا فرزند، پیشنهاد خود را برای میزان نفقه ارائه می‌دهد.

مجازات عدم پرداخت نفقه

مجازات عدم پرداخت نفقه در قوانین ایران مشخص و به‌طور جدی توسط دادگاه‌ها پیگیری می‌شود. در صورتی که فردی که موظف به پرداخت نفقه است (معمولاً شوهر یا پدر)، از پرداخت نفقه خودداری کند، هم از جنبه حقوقی و هم از جنبه کیفری با پیامدهایی مواجه خواهد شد. در ادامه به مجازات‌های عدم پرداخت نفقه می‌پردازیم:

مجازات کیفری (حبس)

بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، عدم پرداخت نفقه می‌تواند منجر به مجازات کیفری شود. طبق این ماده:

• اگر شوهر یا پدر از پرداخت نفقه زن یا فرزند خود خودداری کند و به حکم دادگاه عمل نکند، زن یا فرزند می‌توانند با شکایت کیفری، موضوع را به دادگاه اعلام کنند.
• مجازات عدم پرداخت نفقه شامل حبس تعزیری از سه ماه و یک روز تا پنج ماه است.
• این مجازات در صورتی اعمال می‌شود که مرد توانایی مالی برای پرداخت نفقه داشته باشد ولی از پرداخت آن خودداری کند.

مجازات حقوقی (مطالبه حقوقی نفقه)

در کنار مجازات کیفری، زن یا فرزند می‌توانند از طریق دادخواست حقوقی نیز نفقه خود را مطالبه کنند. در این حالت، دادگاه خانواده حکم به پرداخت نفقه صادر می‌کند و شخص موظف به پرداخت مبلغ تعیین‌شده خواهد بود.

اگر فرد باز هم از پرداخت نفقه خودداری کند، دادگاه می‌تواند اقدامات زیر را انجام دهد:

• توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت نفقه، زن یا فرزند می‌توانند درخواست توقیف اموال شخصی که موظف به پرداخت نفقه است را به دادگاه ارائه دهند. دادگاه با بررسی دارایی‌ها و اموال، حکم به توقیف آن‌ها به نفع طلبکار صادر می‌کند.
• مسدود کردن حساب‌های بانکی: اگر فرد نفقه‌پرداز حساب‌های بانکی داشته باشد، دادگاه می‌تواند دستور مسدودی حساب‌های بانکی وی را صادر کند.
• کسر از حقوق: در صورتی که شخص نفقه‌دهنده کارمند یا دارای درآمد ثابت باشد، دادگاه می‌تواند حکم به کسر از حقوق وی به نفع طلبکار (زن یا فرزند) صادر کند.

نفقه معوقه (گذشته)

زن یا فرزند می‌توانند علاوه بر نفقه جاری، نفقه معوقه را نیز از فرد نفقه‌دهنده مطالبه کنند. نفقه معوقه، مربوط به مدت زمانی است که شخص موظف به پرداخت نفقه بوده ولی آن را پرداخت نکرده است. این مبلغ باید به صورت کامل پرداخت شود و قابل پیگیری حقوقی است.

اعمال محدودیت‌های قانونی

اگر فرد نفقه‌دهنده باز هم از پرداخت نفقه خودداری کند، دادگاه می‌تواند محدودیت‌های بیشتری اعمال کند، از جمله:

• ممنوعیت خروج از کشور
• مسدود کردن یا توقیف خودرو یا اموال منقول دیگر
• ممنوعیت نقل و انتقال اموال

جلب و بازداشت

در نهایت، اگر شخص نفقه‌دهنده پس از شکایت کیفری و صدور حکم دادگاه باز هم از پرداخت نفقه خودداری کند، دادگاه می‌تواند دستور جلب و بازداشت او را صادر کند.

خلاصه رای

در ایامی که زوجین در منزل مشترک حضور دارند ظاهر بر پرداخت نفقه است 

نمونه رای دادگاه

در خصوص دعوی خانم ه.ج. فرزند م. با وکالت خانم پ.ط. به‌طرفیت آقای م.پ. فرزند م. به خواسته الزام خوانده به پرداخت نفقه معوقه از تاریخ ۲۰/۶/۹۱ لغایت صدور حکم با جلب نظر کارشناس و با احتساب کلیه خسارات دادرسی اعم از هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل به شرح دادخواست تقدیمی دادگاه با توجه به محتویات پرونده ضمن احراز رابطه زوجیت زوجین به دلالت سند نکاحیه پیوستی و استماع اظهارات طرفین دعوی و برگ استشهادیه پیوستی و مودای شهادت شهود تعرفه شده نظر به اینکه زوجین در تاریخ ۲۰/۶/۹۱ ازدواج نموده و از اسفندماه سال ۹۱ لغایت ۲۷/۲/۹۲ زیر یک سقف بوده و ایامی که زوجین با همدیگر بوده اصل و ظاهر بر پرداخت نفقه بوده دادگاه در جهت تعیین نفقه مابقی ایام قرار ارجاع امر به کارشناس صادر که نظریه کارشناس منتخب مورد اعتراض وکیل زوجه واقع گردیده لکن نسبت به پرداخت هزینه هیئت کارشناسان اقدام نگردیده لهذا دادگاه به میزان نظر کارشناس منتخب اولیه غیر از ایامی که زیر یک سقف بوده‌اند دعوی خواهان را وارد تشخیص داده مستنداً به مواد ۱۱۱۱و۱۲۰۶ قانون مدنی و با رعایت ماده ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به پرداخت نفقه معوقه خواهان از تاریخ ۲۰/۶/۹۱ تا اسفندماه ماهیانه به مبلغ دو میلیون و چهارصد هزار ریال و از تاریخ ۲۷/۲/۹۲ لغایت صدور حکم ماهیانه مبلغ چهار میلیون ریال با احتساب هزینه دادرسی و حق‌الوکاله وکیل صادر و اعلام می‌نماید. و اما در خصوص دعوی تمکین آقای م.پ. با وکالت آقایان ر.ز. و م.الف. به‌طرفیت خانم ه.ج. با وکالت خانم پ.ط. به خواسته الزام خوانده به تمکین دادگاه با توجه به محتویات پرونده نظر به اینکه به‌مجرد وقوع عقد نکاح حقوق و تکالیف زوجین برقرار و یکی از این تکالیف تمکین زوجه از زوج و سکونت وی در محل سکنای زوج بوده و در مانحن‌فیه زوجه دلیل مشروع و قانونی در جهت عدم تمکین از همسرش ارائه ننموده لهذا دادگاه دعوی خواهان را وارد تشخیص داده مستنداً به مواد ۱۱۰۲و۱۱۱۴ قانون مدنی حکم به محکومیت زوجه به تمکین از زوج صادر و اعلام می‌نماید. آراء صادره حضوری و ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ قابل‌اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان تهران می‌باشد.
رئیس شعبه ۲۶۴ دادگاه عمومی حقوقی تهران ـ خدایی

رای صادر دادگاه تجدید نظر

در خصوص تجدیدنظرخواهی خانم ه.ج. به‌طرفیت آقای م.پ. از دادنامه شماره ۱۲۵۷ مورخه ۲۱/۸/۱۳۹۲شعبه محترم ۲۶۴دادگاه خانواده تهران که به‌موجب آن حکم به محکومیت زوج به پرداخت نفقه معوقه زوجه و نیز حکم به لزوم تمکین زوجه در قبال زوج نسبت به وظائف زوجیت به شرح دادنامه در پرونده کلاسه ۹۲/۳۶۶ و ۹۲/۴۳۱ آن شعبه صادر گردیده و از حیث محکومیت زوجه به تمکین توسط مشارٌالیها اعتراض شده وارد نمی‌باشد زیرا رأی براساس مقررات و موازین قانونی صادرشده و ایرادی از حیث ماهوی یا شکلی به آن وارد نیست و استدلال محکمه محترم بدوی و نیز مستندات آن صحیح می‌باشد و تجدیدنظرخواه دلیل یا دلایلی که موجبات نقض و یا بی‌اعتباری دادنامه را فراهم نماید ارائه ننموده لذا بنا به‌مراتب دادگاه مستنداً به قسمت اخیر ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب۲۱/۱/۷۹ ضمن ردّ اعتراض معترض دادنامه معترضٌ‌عنه را عیناً تأیید می‌نماید. رأی دادگاه به‌موجب ماده ۳۶۵ قانون فوق‌الذکر قطعی است.
مستشاران شعبه ۴۵ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
نحوی ـ غفاری

خلاصه مطلب 

پس از عقد ازدواج، زوجین موظف به انجام تعهدات خود از جمله پرداخت نفقه و تمکین هستند. نفقه شامل هزینه‌های ضروری مانند مسکن، خوراک، پوشاک و درمان است و شوهر موظف به پرداخت آن به زن و فرزند است. اگر نفقه پرداخت نشود، زوجه می‌تواند از طریق دادخواست حقوقی یا کیفری آن را مطالبه کنند. عدم پرداخت نفقه می‌تواند منجر به مجازات حبس (3 تا 5 ماه) و همچنین توقیف اموال، مسدود شدن حساب‌ها، یا جلب و بازداشت زوج شود.